Vitamine B12 tekort (Laatste update: 05-01-2025)

Op deze pagina leest u over de oorzaak, symptomen en behandeling van vitamine B12 tekort in mijn praktijk

Vitamine B12 tekort – Samengevat
Een vitamine B12 tekort kan diverse oorzaken hebben, zoals voeding, maag- en darmklachten. De voornaamste reden is echter een vooralsnog onbegrepen oorzaak waardoor B12 vanuit het bloed minder goed in de weefsel kan komen.

De bekendste klachten zijn: vermoeidheid, gebrek aan energie, bloedarmoede, klachten van de zenuwen en concentratieproblemen. Toch hoor ik van patiënten veel andere soorten klachten, die verdwijnen na behandeling van het vitamine B12 tekort.

Behandeling B12 tekort met injecties
Een startkuur voor de behandeling van het vitamine B12 tekort met B12-injecties, bestaat uit 10 injecties. De injecties worden aanvankelijk tweemaal per week intramusculair – in een spier – ingespoten. Na 4-5 weken wordt bekeken naar verbeteringen en verdraaglijkheid van de kuur. Meestal gaat de dosering omhoog naar een dosering van 1x/2 dagen en na nogmaals een maand eventueel zelfs naar dagelijkse injecties. Geregeld worden na de eerste 4 á 6 injecties al verbeteringen bemerkt. Belangrijk om te weten, is dat behandeling met vitamine B12 injecties NIET schadelijk is.

Resultaten B12-behandeling
Hieronder vindt u een inhoudsopgave met middenin die inhoudsopgave een item ‘patiëntenverhalen’. U wordt gelinkt naar het deel op deze pagina met de ervaringen van patiënten. In totaal van 10 volwassenen, 3 jongeren en 1 kind van 3 jaar.
Wellicht interessant voor u om te lezen; u krijgt hierdoor een indruk van het verloop van de behandeling.
Het zijn stuk voor stuk indrukwekkende verhalen, maar zijn dit nu uitzonderingen? Nee, integendeel; het komt eigenlijk maar zelden voor dat patiënten geen baat hebben bij B12-therapie. Ik kan de resultaten echter niet in cijfers uitdrukken. Hiervoor zou iedere patiënt die start met B12 een tijdlang gevolgd moeten worden. Het zijn er echter zoveel dat dit naast mijn huisartsenpraktijk ondoenlijk is.
Het is belangrijk om te beseffen dat de B12-behandeling bij mijn benadering stap 1 is van een 5-stappenplan. B12 is een hele belangrijke oorzaak van vele klachten maar niet de enige en is regelmatig nodig de behandeling te complementeren met andere behandelingen. Er is vaak sprake van ‘çomplexe vermoeidheid’.

Hieronder kunt u verder en uitgebreider lezen over de het vitamine B12 tekort. Heeft u vragen of bent u benieuwd naar de mogelijkheden? Neem dan contact op met de praktijk en lees, wanneer u geen patiënt bij mij bent, ook even over het vermoeidheidsspreekuur. Hiervan maken patiënten uit geheel Nederland en België gebruik.

Snel naar een specifiek onderdeel? Klik erop in de inhoudsopgave hieronder.

• Geschiedenis vitamine B12 behandeling
• Oorzaak vitamine B12 tekort
• Klachten en symptomen vitamine B12 tekort
• Geldende richtlijnen zijn incorrect
• Diagnose vitamine B12 tekort (en diagnose bij kinderen)
• Behandeling vitamine B12-tekort (en behandeling bij kinderen)
• patiëntverhalen ; (ziektegeschiedenissen bij volwassenen, jeugdigen en kinderen)
• Kosten
• Placebo-werking?
• Is B12-injectietherapie schadelijk? Nee!
• Intensieve B12-injectietherapie en artsenrichtlijnen

Om de vraag naar behandeling van vitamine B12 tekorten en andere behandelspecialisaties aan te kunnen, hebben we een vermoeidheidsspreekuur opgericht. Naar aanleiding van vragen die over het spreekuur gesteld werden, kunt u hier alles lezen over het vermoeidheidsspreekuur.

17/4: Onderdeel ‘artsenrichtlijnen’ toegevoegd

Geschiedenis vitamine B12 behandeling

Hoewel ik mij als huisarts sinds 2006 steeds meer op vermoeidheidsvraagstukken ben gaan richten, raakte ik pas in 2015 overtuigd van de rol die vitamine B12 bij vermoeidheid kan spelen. Sindsdien ben ik mij er meer in gaan verdiepen en werd een toenemend aantal patiënten in mijn praktijk met vitamine B12 behandeld.

Mijn omgang met dit probleem ontwikkelt zich nog steeds, daarom is hetgeen u hieronder leest een weerslag van mijn visie d.d. 2/2024. Met name het voorafgaand aan een behandeling beoordelen of een behandeling succes zal gaan hebben, blijft lastig. Er zijn mensen met fors afwijkende bloedwaarden zonder klachten en mensen met nauwelijks afwijkende bloedwaarden met forse klachten. Daarmee blijft de problematiek voorlopig nog wat mysterieus, omdat de klachten niet 1 op 1 aan afwijkende bloeduitslagen gekoppeld kunnen worden. De bloeduitslagen zijn indicatief, maar helaas niet conclusief, dat wil zeggen ze kunnen een vitamine B12 probleem doen vermoeden maar niet met zekerheid vaststellen of uitsluiten.

Deze pagina gaat dieper in op de oorzaak en behandeling van een vitamine B12 tekort. De onderstaande tekst mag beschouwd worden als een sterk ingekorte versie van hoofdstuk 2 uit mijn boek ‘chronisch vermoeid, wat heb ik toch? Een herstelplan bij chronische complexe vermoeidheid.’ In dit boek vindt u een veel uitgebreider B12-verhaal dan de onderstaande tekst alsmede de samenhang met andere therapeutische mogelijkheden en vele ziektegeschiedenissen die de therapie illustreren.

Oorzaak vitamine B12 tekort

Zoals de naam doet vermoeden, behoort vitamine B12 tot de B-vitamines. Voor alle vitamines geldt dat zij via de voeding opgenomen moeten worden en niet door het lichaam zelf aangemaakt kunnen worden. Vitamine B12 krijgen wij via onze voeding binnen, met name via dierlijke voeding: zuivel, vlees en vis. Lactovegetariërs, vegetarisch etende mensen die ook geen zuivel gebruiken, kunnen puur door deze voedingswijze een tekort oplopen. Mensen die om welke reden dan ook ondervoed raken, kan hetzelfde overkomen. Verder zijn er bepaalde maag/darmziekten die gepaard gaan met een verminderde B12-opname, waardoor er een tekort kan ontstaan.

Bij verreweg de meerderheid van de mensen met vitamine B12-tekort zijn er echter andere, veelal onbegrepen, oorzaken voor het gebrek. Deze mensen hebben bijvoorbeeld normale B12-waarden in het bloed, maar hebben toch B12-gerelateerde klachten. Dat komt omdat het vitamine B12 niet in het bloed, maar in de weefsels werkzaam is. Kan het B12 onvoldoende vanuit het bloed in de weefsels komen dan kunnen er alsnog verschijnselen van een tekort ontstaan.

Klachten en symptomen vitamine B12 tekort

Vitamine B12 is betrokken bij diverse lichaamsprocessen: bij de energiestofwisseling, bij celdelingen en bij de opbouw van het zenuwstelsel. Een tekort doet zich dan ook met name in deze gebieden gelden. Een veel gestelde vraag is dan ook: hoe merk je dat je B12 tekort komt?:

• gebrek aan energie,
• vermoeidheid,
• bloedarmoede,
• klachten van zenuwen (tintelingen, duizeligheid, wazig gevoel in het hoofd)
• concentratieproblemen

Dit zijn de bekendste klachten/symptomen. Door patiënten die behandeld worden, wordt verder nog genoemd: droge huid, problemen met de haren, een gevoel van door de benen te zakken met loopstoornissen en een onverklaard gewichtsverlies. Waarschijnlijk zijn er nog veel meer klachten en symptomen mogelijk omdat zenuwen vele diverse functies kunnen hebben en wanneer deze functies gestoord raken dan ontstaan er even diverse klachten.

In feite is er bij een B12-tekort sprake van een ondervoedingstoestand en die ondervoedingstoestand kan zich in principe in alle orgaansystemen laten gelden. De klachten kunnen ook wisselend van aard zijn omdat nu eens het ene en dan weer het andere orgaansysteem het meest onder de ondervoedingstoestand te lijden heeft.

Geldende richtlijnen zijn incorrect

De meeste (huis)artsen denken hier anders over en dit komt door dat er in september 2014 een richtlijn van het NHG (Nederlands Huisartsen Genootschap) is verschenen. In deze richtlijn wordt beweerd dat alleen een bepaald type bloedarmoede, tintelingen en loopstoornissen als een reden beschouwd moeten worden om de diagnose ‘vitamine B12-tekort’ te stellen. Ik noem dit met opzet een bewering, in plaats van een wetenschappelijke conclusie en dat noem ik zo omdat de wetenschappelijke bewijsvoering van deze bewering niet deugt.

Diagnose vitamine B12 tekort

Ik zelf hanteer de volgende normaalwaarden:
B12 < 300 pmol/l en/of MMA (methylmalonzuur) > 0.20 umol/l bij volwassenen is verdacht voor een B12 tekort. 
Met name de waarde van 0.20 is een voorlopige indruk. Het komt namelijk ook geregeld voor dat een waarde van 0.17 of zelfs 0.11 (!) achteraf toch bleek te berusten op B12 gerelateerde klachten.

De ultieme test om te bepalen of klachten en afwijkingen in het bloed die kunnen passen bij een B12-tekort ook werkelijk met een B12-tekort te maken hebben, is de behandeling middels injecties. De eerste behandeling wordt door mij dus in feite als een diagnostische test gebruikt: een proefbehandeling met 20-30 injecties vitamine B12.

Verbetering van klachten bevestigt het vermoeden van een tekort. Het uitblijven van ook maar enige reactie, zelfs op een dosering van 1x/dag 1 injectie (!), ontkracht het vermoeden. Totdat er betere testen ontwikkeld zijn die de B12-klachten beter weerspiegelen, is het pas na een proefbehandeling mogelijk om per patiënt een uitspraak te doen of een bepaalde MMA waarde bij een tekort past of niet en niet voordat die proefbehandeling heeft plaats gevonden. Een MMA <0.20 sluit een B12 tekort dus niet uit!

Tot ± 20 jaar geleden was het bepalen van de concentratie van vitamine B12 in het bloed de enige test die artsen ter beschikking stond om te bepalen of er al dan niet sprake was van een vitamine B12 –tekort. Dit wordt de vitamine B12-spiegel genoemd. Een verlaagde vitamine B12-spiegel is indicatief voor een B12-tekort. Normale waarde Slingelandziekenhuis Doetinchem: 150-700 pmol/l.

Vanaf ± 2005 werd het in steeds meer ziekenhuizen mogelijk om een aanvullende test te doen; de MMA oftewel het Methylmalonzuur. Methylmalonzuur is een stof die in de cel onder invloed van vitamine B12 omgezet wordt. Is de werking van vitamine B12 in de cellen onder de maat, dan hoopt deze stof zich op. Een verhoogde MMA is eveneens indicatief voor vitamine B12-tekort. Te weten, bij het Slingelandziekenhuis: lager dan 0.35 umol/l. Dit wordt een functioneel tekort genoemd, omdat het B12 dan kennelijk niet goed functioneert.

Het zou logisch zijn als er een verband zou zijn tussen deze 2 waarden. Een hoge MMA bij een lage B12 en omgekeerd. Meestal is dat ook wel zo, maar het komt geregeld voor dat dit in het geheel niet zo is en er een hoge MMA ( > 0.35umol/L) is bij een hoge B12 ( >400 of zelfs 700 pmol/l), en omgekeerd een lage MMA ( < 0.20 umol/l) bij een lage B12 (~150 pmol/l). Dit maakt dat in individuele gevallen de diagnostiek erg lastig kan zijn.

In andere ziekenhuizen wordt soms de homocysteinespiegel in plaats van de MMA gebruikt. Mijn indruk is dat deze waarde beduidend minder betrouwbaar is dan de MMA en dat ook hier niet de gebruikelijke normaalwaarde gehanteerd moet worden, maar ongeveer de helft hiervan. Is de homocysteine gestoord dan kan dit ook aan andere factoren dan een B12-tekort liggen (dit is overigens in mindere mate bij de MMA ook het geval).

Diagnose vitamine B12 tekort bij kinderen

Bij kinderen hanteer ik een geheel andere, Noorse, tabel met leeftijdsafhankelijke waarden. Kinderen groeien en het lijkt logisch dat ze dan ook meer B12 nodig hebben en een lagere MMA normaal is. In het Rijnstate Ziekenhuis in Arnhem wordt overigens ook een leeftijdsafhankelijke normaalwaarde voor de MMA gehanteerd: < 0.20 bij leeftijd < 18 jaar.

Behandeling vitamine B12-tekort

Volgens het NHG-standpunt (Nederlands Huisartsen Genootschap) kan een B12-tekort goed behandeld worden met cyanocobalamine tabletten van 1 mg en zijn injecties alleen nodig als hiermee de spiegel B12 niet afdoende stijgt. Dit standpunt wordt echter niet ondersteund door relevante wetenschappelijke artikelen. Er bestaat geen wetenschappelijk artikel waarin deze twee therapieën met elkaar worden vergeleken. Er bestaan wel artikelen waarin de werkzaamheid van cyanocobalamine-injecties met cyanocobalamine-tabletten vergeleken wordt, maar dan in een veel lagere injectiedosering dan in Nederland gebruikelijk is.
Ik kan dit standpunt dan ook niet beamen. In mijn ervaring kunnen tabletten niet tippen aan de werkzaamheid van de injecties. Ik behandel dus altijd met injecties en alleen wanneer dit om een of andere reden niet kan (angst voor injecties, kinderen) met tabletten.

Behandeling vitamine B12 tekort bij kinderen

Alleen bij jonge kinderen draai ik de volgorde om, tenzij de klachten zo ernstig zijn en er snel duidelijk moet worden of er bijvoorbeeld nu wel of niet een B12-tekort bestaat. Dan laat ik het ook bij schoolkinderen injecteren en recentelijk, op verzoek van een kinderarts, zelfs bij een zuigeling.
 Met een dun naaldje en verdoving van de injectieplek met een verdovend zalfje – emlacreme –  kan een toenemende angst voor de injectiekuur bij  kinderen soms vermeden worden. Als ouders zelf bij hun kind prikken, kan geprobeerd worden om de prik te geven als het kind slaapt. Het kind moet dan wel een voldoende diepe slaap hebben.

De behandeling bij volwassenen: B12 injecties

Een startkuur B12-injecties bestaat uit 10 injecties, die aanvankelijk tweemaal per week intramusculair – in een spier – gespoten worden. Meestal is er na enkele injecties (4 á 6) al verbetering te bemerken; soms sneller en soms trager. De verbetering kan zich op verschillende wijze voordoen: er kan sprake zijn van een geleidelijke verbetering tijdens de kuur of er kan ook sprake zijn van een serie kortstondige verbeteringen die zich steeds kort na de injectie – binnen 1 dag – voordoen. In de situatie met kortstondige verbeteringen, kunnen de effecten vlak voor de volgende injectie alweer verminderen. In dat geval blijft de patiënt de behoefte aan de injecties voelen. Er kan ook niets gebeuren of zelfs een tijdelijke verslechtering van de klachten optreden. Dit laatste doet zich mijns inziens sporadisch voor, maar wordt wel eens gemeld.

Tijdens de kuur kunnen zich bijwerkingen voordoen; meestal bestaat die uit een soort acne-achtige uitslag. Er is dan waarschijnlijk sprake van een allergie op de hulpstoffen in de ampul. Het lijkt erop dat dit minder vaak optreedt bij B12-ampullen van het merk ‘Takeda’.
Na 10 injecties volgt een evaluatie. Daarbij kunnen er afhankelijk van het beloop verschillende conclusies getrokken worden:

1. De klachten zijn geheel over (Dit is na 10 injecties overigens zeer zelden het geval).
   De laatste injecties hebben geen verdere verbetering gebracht. Ik adviseer dan om het injectie-interval naar 1 keer per week te verlengen, dat wil zeggen: 1 keer per week, 1 injectie met de waarschuwing dat wanneer de klachten toch weer toenemen, er opnieuw 2 keer per week gespoten dient te worden. Bij een deel van de mensen kan de injectiefrequentie geleidelijk teruggebracht worden naar 1 keer per maand.
   
2. De klachten zijn voldoende over aan het gaan
   Er is een overtuigende, geleidelijke, maar incomplete verbetering. Advies: doorgaan met injecteren tot de klachten niet verder verbeteren. Pas wanneer de klachten meerdere weken stabiel zijn, adviseer ik om het injectie-interval naar 1 keer per week te verlengen, dat wil zeggen: 1 keer per week 1 injectie met de waarschuwing dat wanneer de klachten toch weer toenemen, er opnieuw 2 keer per week gespoten dient te worden. Bij een deel van de mensen kan de injectiefrequentie geleidelijk teruggebracht worden naar 1 keer per maand.
   
3. De klachten verminderen na iedere injectie, maar nemen net voor de volgende injectie al weer toe
   Advies: meten hoe lang de piek duurt en de injectiefrequentie hierop aanpassen. Dit betekent dat wanneer de piek 2 á 3 dagen duurt, er ook om de 2 á 3 dagen geprikt moet worden. Oftewel: 3 keer per week of eventueel om de dag. Wanneer de piek korter dan 2 dagen duurt, kan overwogen worden om dagelijks te prikken. Iedere verhoging in de injectiefrequentie kan, maar hoeft niet, gepaard (te) gaan met een zogenaamde begin-verergering.
   
4. Er is een tijdelijke verbetering opgetreden
   Er is mogelijk sprake van een dubbeldiagnose: naast het B12-tekort, bestaat een tweede ziekte. Er kan bijvoorbeeld tijdens de kuur een blaasontsteking of bijholteontsteking optreden. Dan wordt aanvankelijk een verbetering op de injecties waargenomen die vervolgens stagneert en pas weer verder gaat als de infectie is verholpen. Wanneer de tweede diagnose een eenvoudige infectie betreft, is het nog simpel. Wanneer de tweede diagnose een serieuzere, meer chronische diagnose is als burn-out of fibromyalgie, kan het erg lastig zijn om conclusies te trekken. Soms kan aan typische verschijnselen die wel bij een B12-tekort optreden, maar niet bij burn-out of blaasontsteking, zoals het verminderen van haaruitval of tintelingen van handen en voeten, worden afgeleid dat de injecties nog wel werkzaam zijn. De stagnerende verbetering in de vermoeidheid dienen dan aan een andere aandoening toegeschreven te worden.
   Advies: ik acht het meestal wijs om door te gaan met de B12-injecties tot de tweede diagnose beter onder controle is. Want ook de behandeling van de tweede aandoening zal bemoeilijkt worden wanneer er tevens klachten van een B12-tekort bestaan. Mogelijk worden dan onnodig veel injecties gegeven, maar daar is helaas niets aan te doen. Pas wanneer de tweede diagnose minder klachten geeft dan het B12-tekort, blijkt pas weer of er nog gereageerd wordt op de B12 injecties. Dat is met name bij patiënten met het beloop als hierboven beschreven, bij ‘beloop 3’, het geval.
   
5. Er is geen enkele verbetering opgetreden
   Advies: doorgaan tot 25 ampullen, maar dan om de dag prikken. Indien er dan nog geen enkele verbetering is, dan moet de diagnose B12-tekort heroverwogen worden. In dat geval is het advies direct te stoppen met de injecties en ook de gevolgen hiervan na enkele weken te evalueren. Soms blijkt dan achteraf dat de klachten toch toenemen en dat er dus toch wel een effect was geweest van de B12, maar vaak kan er probleemloos gestopt worden als er echt geen effect was.
   Is er wel een verbetering bij ‘om de dag’-prikken, maar is het resultaat nog onvoldoende dan kan er verder verhoogd worden naar dagelijks prikken. Het verdere beleid is afhankelijk van de reactie hierop. Gaat het veel beter met dagelijks prikken dan kan dit, indien nodig, langere tijd vol gehouden worden. Maakt het geen verschil met ‘om de dag’ dan kan er afgeschaald worden naar ‘om de dag’ en kan er een volgende stap van het stappenplan ingezet worden.
   
6. Er waren geen klachten
   Er was alleen een B12-tekort volgens de laboratoriumuitslag. In dat geval is het niet zinvol om opnieuw het B12 te prikken want dit is na een injectiekuur in ieder geval gedurende langere tijd verhoogd. Bij afwezigheid van klachten is het overigens maar de vraag hoe zinvol het is om B12 aan te vullen. Ik doe dat niet. Maar pas wel op: ‘geen klachten ‘ kan ook betekenen dat er wel klachten zijn maar dat de persoon in kwestie de klachten als normaal, of als normaal voor de leeftijd is gaan beschouwen. Met name bij ouderen komt het voor dat zij een achteruitgang in de conditie aan de leeftijd toeschrijven en niet in de gaten hebben dat zij in feite een B12-tekort hebben.

Patiëntverhalen

De hierna gepresenteerde ziektegeschiedenissen zijn ontleend aan mijn boek ‘çhronisch vermoeid; wat heb ik toch?’

B12-therapie bij volwassenen

1 Mw. A., 33 jr.: januari 2018. Traag herstel bij 2x/week B12’
Een vrouw van 33 jaar oud is al jaren moe. De vermoeidheid bestaat ’s morgens al bij het opstaan en neemt in de loop van de dag toe. ’s Avonds kan zij enkel nog op de bank liggen. Zij heeft tintelingen in handen en voeten en een doof gevoel van de schenen. Zij kan hierdoor 5 minuten met schoenen aan lopen. Een koude lap op de schenen voelt zij niet. De concentratie bedraagt 10-15 minuten (normaal: uren); slaap 7 uur (normaal: 7 uur); zij snurkt niet. Zij heeft gedurende 1 maand een vitaminepreparaat geslikt; dit gaf een tijdelijke verbetering, maar 1 maand geleden is zij hiermee gestopt. Laboratoriumwaarden: vitamine B12: 306 pmol/l (150-700); mma: 0,12 µmol/l (0-0,35); foliumzuur: 11 nmol/l (9-50).
Interpretatie: de B12 lijkt dus heel aardig maar het foliumzuur is laag en de klachten zijn typisch voor een B12-tekort.
Mw. krijgt vitamine B12-injecties (2x/week). Zij herstelt, na een aanvankelijke beginverergering van 2-3 weken, geleidelijk. Na 10 weken is de concentratie naar 1 uur gestegen. Na 9 maanden is het gevoel in de voeten en handen grotendeels hersteld en kan zij 60 minuten mét schoenen lopen. Na 1,5 jaar wordt, vanwege het trage herstel, de dosering verhoogd naar 3x/week en een halfjaar later kan zij 4 uur wandelen.

2 Mw. B., 44 jr.: begin 2020. Vlot kan ook
Mw. is al 3 jaar aan het kwakkelen; is moe, heeft tintelingen over haar gehele lichaam, heeft een wazig zicht van haar linkeroog en hoofdpijn. Concentratie 30 minuten (vroeger uren); slaap 7 uur (7); energieniveau ongeveer 20% van normaal. Lab: B12: 297; mma: 0,24; foliumzuur: 27.
Interpretatie: de tintelingen bij de vermoeidheid zijn typisch voor een B12-tekort. De B12-waarde lager dan 300 en de mma hoger dan 0,20 bevestigen dit.
Mw. start met vitamine-B12-injecties (2x/week) en na 5 weken is haar concentratie gestegen naar 2 uur en haar energieniveau naar 60%. Na 11 weken bedraagt dit echter ‘pas’ 75% en is instabiel. Na verhoging van de injectiefrequentie naar 3x/week stijgt de energie in enkele weken naar 80-85% en voelt mw. zich weer de oude. De rest van het herstel wordt middels het 4-fasenprogramma (hoofdstuk 3) bewerkstelligd.
Commentaar: deze mevrouw herstelde dus al heel wat vlotter dan de vorige mevrouw, hoewel ze toch wat ouder was.

3 Mw. C., 43 jr.: eind 2019. Veel langer klachten, maar toch vlot herstel
Mw. heeft al 12 jaar last van snel verzuurde benen met krampen, haaruitval, een kort lontje, prikkelbaarheid, woordvindingsproblemen en een energieniveau van 60-70%. Concentratie 30 minuten; slaap 7 uur (8) maar deze varieert tussen 1 en 12 uur. Lab: B12: 390; mma: 0,18; homocysteïne: 13,2 (officieel moet deze lager dan 15 zijn; ik houd lager dan 7 aan).
Interpretatie: in dit geval geen tintelingen, geen gestoorde B12-spiegel of mma, maar hier gaven de diverse klachten met haaruitval en de hoge homocysteïne, die ik toen nog bepaalde, de doorslag.
Zij start met B12-injecties (2x/week). Na 10 injecties geen verbetering. Tegenwoordig zou ik dan overgaan naar 3x/week. Toen nog niet, maar desondanks ging het haar na 8 weken toch beter. Mw. kreeg vanaf toen de raad zich ook aan het 4-fasenplan (stap 2, hoofdstuk 3) te houden, omdat de spieren wel beterden maar de concentratie niet. Na 5 maanden ging het helemaal goed. Zij kon weer fietsen en traplopen en had geen spierklachten meer, terwijl haar concentratie meer dan 1 uur bedroeg. Commentaar: ondanks veel langer bestaande klachten dan bij de eerste mw. herstelde zij dus toch vlot.

4 Mw. D., 43 jr.: medio 2019. De overtreffende trap: levenslange vermoeidheid
Mw. is haar hele leven al moe en dit was het afgelopen jaar toegenomen met misselijkheid en hoofdpijn 3-4x/week. Concentratie 1(?) uur; slaap 8,5 uur, met hierbij 1-2x/nacht ontwaken met moeilijk inslapen en een ondiepe verdere slaap. Zij heeft gewrichtsklachten zonder gewrichtsontstekingen. Mw. is moeder van 5 kinderen (4-13 jr.). Lab: B12: 304; homocysteïne: 6,8; mma: 0,19; foliumzuur: 23.
Interpretatie: deze klachten hadden goed bij een burn-out kunnen passen, maar een burn-out bestaat niet levenslang en de goede bloedwaarden sluiten een B12-tekort niet uit.
Na 9 weken meldt mw. dat de klachten na 3 weken (!) fors verbeterd waren. De uitputting was vrijwel geheel over, ze sliep goed, had een helder hoofd en nog maar incidenteel hoofdpijn. Haar energie dipte echter wel op 2x/week, was instabiel, en mw. kreeg daarom het advies 3x/week te gaan prikken. Na 11 maanden volgde een terugval nadat zij 2 maanden eerder terug was gegaan naar 2x/week. De terugval herstelde echter vlot bij het hervatten van 3x/week een injectie.
Commentaar: dit was een verbazingwekkend vlot herstel ondanks de levenslange (!) vermoeidheid.

5 Mw. E., 82 jr.: begin 2018. Een bejaarde dame, een verraderlijke afbouw
Deze bejaarde dame had begin 2018 sinds enkele maanden diverse klachten. Het begon met energieverlies; mw. werd daarna somber, haar eetlust nam af en zij verloor 3 kg. Zij ontwaakte halverwege de nacht en sliep daarna slecht verder. Haar denken was trager geworden. Er was sprake van incontinentie voor ontlasting, want zij had minder kracht in haar sluitspier.
De klachten, de incontinentie incluis, herstelden echter vlot op 2x/week B12-injecties. Na 3 maanden, terwijl de verbetering nog vorderde, werd destijds al besloten de injectiefrequentie te verminderen naar 1x/week. Na 6 maanden ging het vervolgens achteruit met mw., maar zij meldde dit pas na 1,5 jaar! Na hervatten van het 2x/week-regime verminderden de klachten weer vlot.
Commentaar: oppassen dus bij een afbouw, met name als de klachten nog niet stabiel zijn. Ook de leeftijd van mw. was opmerkelijk. Op deze leeftijd worden lichamelijke klachten gemakkelijk aan de hoge leeftijd toegeschreven: ‘Het zal de leeftijd wel zijn.’ In dit geval klopte dat dus niet.

6 Dhr. F., 68 jr.: najaar 2018. Slechts milde klachten bij hoge mma
Bij routinematig bloedonderzoek werd ook een mma meebepaald. mma: 0,93; B12: 251. Maar… dhr. had geen klachten! In verband met de hoge mma werden toch B12-injecties voorgeschreven. Er werd hiermee in feite een laboratoriumwaarde behandeld. Na 10 injecties: dhr. heeft er niets van gemerkt. Na 20 injecties: dhr. voelt zich toch fitter dan voor de start van de injecties en de mma blijkt nu ook duidelijk lager te zijn. Besloten wordt om, zonder afbouw, door te gaan met 1x/maand. Hierop volgt geen terugval van zijn conditie.
Commentaar: de mma van deze heer was – anders dan in de ziektebeschrijvingen hierboven – duidelijk gestoord bij een, volgens de gangbare normen, normale B12! De klachten waren nauwelijks merkbaar. Er is dus geen automatisch verband tussen de hoogte van de mma en de mate van klachten, terwijl dat wel logisch zou zijn.

7 Mw. G., 35 jr.: najaar 2019. Paniek en stemmingsklachten bij B12-gebrek
Sinds haar kindertijd had mw. al last van groeistoornissen, depressie, hoofdpijn en bloedarmoede. Haar B12 zakte soms naar 85 en het foliumzuur zelfs onder de 2. Maar in die tijd (1984) werd een ondergrens van 60 pmol/l (!) aangehouden voor de B12. Momenteel bestaan haar klachten uit paniekaanvallen, druk op de borst, terugkerende infecties, gelaatspijnen, overvloedige menstruaties, koudegevoelens, tintelingen, een gevoel van beestjes onder de huid en haaruitval. B12: 254.
Interpretatie: levenslange en zeer diverse klachten met tintelingen zijn zeer suggestief voor een B12-tekort. Dit werd bevestigd door het verhaal met zeer lage B12-waarden in het verleden en een waarde lager dan 300 op dit moment.
Ondanks B12-injecties met een frequentie van 3x/week heeft mw. na 5 maanden nog veel stressklachten; ook veel herbelevingen van stressvolle momenten. Zij ontwaakt wel 12 keer per nacht van de angst. Zij slaapt op de bank, want zij durft niet naar boven te gaan. Overdag heeft zij ook veel angst. Zij durft nergens naartoe te gaan. Concentratie: 1 regel.
Dan vertelt zij na 5 maanden dat het effect van de B12-injecties slechts 1 dag duurt, hoewel zij eerder aangaf dat het 2-3 dagen duurde.
Advies: B12 injecties naar 1x/dag. Slechts 1 maand later zijn de angstklachten 80% beter, slaapt zij niet meer op de bank en kan zij zelfstandig winkelen; er is een steile verbeteringscurve van de concentratie en slaap en na 4 maanden 1x/dag prikken is mw. zover dat zij weer aan het werk wil, bij een concentratie van 2 uur en een normale slaap.

8 Dhr. H., 63 jr.: najaar 2019. Beginverergering met stemmingsklachten en paniek
Dhr. is al levenslang moe. Aan het einde van de middag is de koek op. Hij heeft last van oorsuizingen en duizeligheid en sinds 1 jaar het gevoel op watten te lopen met tintelingen van de voeten. Concentratie 2 uur. Slaap 9 uur. Hij heeft 25 jaar lang een medicijn tegen depressie geslikt, maar is daar zes jaar geleden mee gestopt. Lab: B12: 414; mma: 0,17; foliumzuur: 30; leek normaal.
Interpretatie: ondanks de normale bloedwaarden is, naast de andere klachten, het gevoel op watten te lopen vrij typisch voor een B12-tekort.
Op grond van deze typische klachten start dhr. met 2x/week B12-injecties. Er volgt een beginverergering van enkele weken waarbij zijn depressieve klachten tijdelijk toenemen. Na 5 weken bemerkt hij energiedips tussen de injecties, waarop de injectiefrequentie naar 3x/week wordt verhoogd. Na 10 weken zijn zijn angsten 50% verbeterd en nemen zijn gevoelsstoornissen af. Voor de restklachten – vermoeidheid, overmatige slaap en moeite een hele werkdag vol te houden – volgt hij het 4-fasenprogramma, terwijl hij wel doorgaat met 3x/week prikken.

9 Dhr. I., 54 jr.: zomer 2020. Een vlot herstel van invaliderende klachten
Dhr. is enkele jaren vermoeid en zit daarom sinds 1 maand in de ziektewet. Zijn energieniveau ligt op 40% van normaal. Dhr. slaapt 9 uur per nacht maar ontwaakt wel 5-10 x/nacht gedurende korte tijd. Concentratietijd onbekend (30-45 min. voor lezen en 90 min. voor luisteren). Overige klachten: woordvindingsproblemen, lichte duizeligheid. Hij heeft zijn hele leven al wisselende stemmingen met angsten en heeft geregeld gevoelloze armen en onrustige benen met krampen. Dit geldt ook voor de handen. Hij heeft het gevoel op sponzen te lopen. Lab: B12: 235; mma: 0,14.
Interpretatie: het gevoel op watten of sponzen te lopen is samen met de gevoelloze armen typisch voor B12-tekortklachten. De overige klachten kunnen ook bij een burn-out passen. De B12-spiegel lager dan 300 bevestigde dit.
Er treedt een vlot herstel op bij 2x/week B12. Na 1 maand is de energie al gestegen naar 80%, is er een normaal gevoel in de ledematen, kan dhr. weer sporten en is de concentratie geheel normaal. Na 2 maanden is de energie reeds 100%.
Commentaar: voor sommige patiënten is 2x/week dus voldoende en treedt zelfs hierop een vlot herstel in. De concentratie van deze man verbeterde ook zonder het 4-fasenplan. Dit betekent dat al zijn klachten uitsluitend het gevolg waren van het B12-tekort en er niet tevens sprake was van een burn-out. Er was geen sprake van complexe vermoeidheid.

10 Mw. J., 31 jr.: eind 2019. Vlot en volledig herstel op 3x/week B12
Mw. had in het voorjaar van 2019 een miskraam gehad bij een zwangerschap van 24 (!) weken; zij was naar eigen zeggen tevoren wel al ‘extreem’ moe geweest. Zij kon 2x/dag 3-4 uur besteden aan activiteiten en schatte haar energieniveau op 40% van normaal. Concentratie onbekend (normaal: uren); slaap 9,5 uur (8) met 3x/week overdag nog 30-60 min. Verder had zij last van slapende handen en voeten en het afbrokkelen van haar nagels, duizeligheid, hoofdpijn, woordvindingsproblemen en een verschil tussen zomer en winter qua klachtniveau.
Ook deze mw. had na 8 weken 100% energie terug bij normale slaap en concentratie. Zij was echter na 3 weken naar een 3x/week-schema gegaan vanwege klachtendips op 2x/week. De duizeligheid was na 1 (!) injectie al over geweest. De hoofdpijn bleek uit de nek te komen en bij haar geen B12-klacht te zijn.
Commentaar: ook hier waren de overige klachten dus uitsluitend het gevolg van het B12-tekort en waren er geen vervolgstappen nodig. Wederom valt op hoe snel het herstel in een dergelijke situatie kan verlopen.

B12-therapie bij kinderen en jeugdigen

12 Mej. L., 14 jr.: najaar 2019. Chronisch moe met vertraagde ontwikkeling; met B12 fikse verbetering
L. is haar hele leven al bleek en moe, met een vertraagde motorische en spraakontwikkeling. Zij sprak pas in groep 2 en was vaak ziek. Zij heeft al 2 jaar menstruatieproblemen; zij vloeit 2 weken per maand en verzuimt in verband hiermee 2-3 dagen van school. Concentratie 5 minuten. Zij slaapt een kleine 8 uur per dag. Lab: B12: 174; mma: 0,17; foliumzuur: 18.
Op 2x/week een injectie B12 beteren haar klachten na ongeveer 3 weken. L. gaat ’s avonds weer uit. De energiepiek van een injectie duurt slechts 2 dagen, en daarom gaat L. over naar 3x/week een prik. Drie weken later is haar menstruatie volledig normaal en pijnloos en dit blijft zo. Er is ook geen schoolverzuim meer. Haar concentratie stijgt en haar cijfers zijn voldoende voor de overgang naar het volgende schooljaar. In de tijd erna is haar conditieverbetering lastig te bepalen vanwege de schoolsluiting vanwege corona.

13 Kind M., 3 jr.: einde 2019. B12-injecties bij een peuter
M. is moe en bleek; hij heeft een slechte eetlust en driftbuien. Hij slaapt het klokje rond. Lichamelijk onderzoek levert geen bijzonderheden op. Lab: B12: 254; foliumzuur: 13; mma: 0,51.
Ik adviseer bij jonge kinderen meestal om eerst met actieve B12-tabletten te starten, om te bezien of de klachten wellicht beteren. De moeder van dit jongetje was echter zelf verpleegkundige en had er geen bezwaar tegen om B12-injecties bij haar eigen jonge kind te zetten; bovendien spuugde het ventje de aangeraden foliumzuurtabletten uit. Advies: 2x/week ¼–½ ampul. Op de prikplek werd wat (verdovende) Emla-crème gebruikt
Vanaf de vijfde injectie ging het beter met M. en in de vijfde week was dit heel duidelijk. Hij was minder bang, fitter en initiatiefrijker. Dit werd ook op de peuterspeelzaal opgemerkt.
Na 3,5 maanden: het gaat goed met M. Moeder prikt nu om de 4-5 dagen en soms maar 1x/week. M. is flink opgeknapt qua energie en stemming en blijft nu stabiel.

14 Mej. N., 16 jr., 5 vwo: najaar 2017. Geleidelijke verergering en geleidelijk herstel
N. heeft sinds het vorige schooljaar last van geleidelijk toenemende vermoeidheid. In de zomer gaat het beter, maar na de zomer is er weer een toename van de klachten en inmiddels is N. enkele dagen thuis van school. Studiestof dringt niet meer door. Concentratie 5-30 minuten. Slaapt 12 uur per dag (9,5). Lab: B12: 288; foliumzuur: 12.
Met het 4-fasenprogramma bij burn-out verbetert haar concentratie in 6 weken naar ruim 2 uur, maar de opbouw van lesuren lukt niet. Na de start van B12-injecties is een opbouw wel mogelijk, al gaat het traag op het 2x/week-regime en ook na een week of 6 met 3x/week. Eén jaar na de start van de injecties voelt zij zich beter dan de 5 jaar ervoor en heeft zij het gevoel dat haar energie stabiel op 70% van normaal zit. Die schatting blijft natuurlijk wel lastig als je eigenlijk niet weet wat normaal is. Het schooljaar had zij echter niet gehaald; daarvoor ging het herstel toch te traag. In die jaren adviseerde ik nog niet om vaker dan 3x/week te injecteren.

15 Mej. O., 19 jr.: najaar 2019. Stagnerende middelbare schoolopleiding door ‘een burn-out en een depressie’
Sinds het begin van haar puberteit heeft O. tintelingen in handen en voeten met een doof gevoel van haar bovenbenen; tevens heeft zij haaruitval. Haar havo-examen heeft zij 2 jaar geleden niet gehaald door vermoeidheid en concentratieproblemen. Zij doet nu een mbo-opleiding, maar is heel moe sinds 9 maanden en slaapt wel 13-14 uur per dag. Zij kan moeilijk op woorden komen. Er is aan het begin van het jaar door de praktijkondersteuner van haar huisarts een burn-out geconstateerd en recent door een psycholoog een depressie. Zij is inderdaad snel emotioneel en verdrietig en heeft nog maar weinig initiatief, maar kan nog wel genieten.
Eén week na de start van de B12-injecties (2x/week) vraagt O. al of ze naar 3x/week mag vanwege energiedips 2 dagen na een injectie. Drie maanden later meldt zij een energieniveau van 80-90%, een concentratie van 1,5 uur en een goede slaap. De beperkte concentratie kan de lichte energiebeperking verklaren en O. krijgt het advies het 4-fasenprogramma vanaf fase 3 verder te volgen. Van de burn-out en de depressie is geen spoor meer te bekennen.

Uw vitamine B12 tekort behandelen?

Aangezien de meerderheid van de huisartsen de NHG-richtlijn volgen, kan er voor patiënten met een B12-tekort een probleem ontstaan om een correcte diagnose te krijgen, om aan de ampullen te komen en om deze toegediend te krijgen. Wat zijn de mogelijkheden van behandeling door mij?
Patiënten die in staat zijn om naar Doetinchem te komen kunnen via mijn assistente een afspraak met mij maken (tel: 0314-346278, zie Contactpagina voor meer informatie).

Is de afstand een probleem? Diagnostiek op afstand is geen probleem. Middels een telefonisch consult kan veelal beoordeeld worden of er mogelijk sprake is van een B12 tekort of dat een andere aandoening meer voor de hand ligt. Vaak kunnen de reguliere oorzaken gewoon door de eigen huisarts onderzocht worden. Ook voor een telefonisch consult belt u eerst met mijn assistente om via haar een belafspraak met mij te maken.

Bloedonderzoek: de meeste huisartsen zijn wel bereid om B12 en soms om de MMA te laten bepalen, omdat deze onderzoeken ook in de NHG-richtlijn genoemd worden. Het gaat meestal pas mis bij de interpretatie van de uitslagen. Deze uitslagen kunnen opgevraagd worden bij de eigen huisarts en die zal ze gewoon aan u melden. U mag ze ook op papier vragen. Dan krijgt u een uitdraai van de bloeduitslag van uw huisarts. Vervolgens kunt u die aan mij doorgeven. Verder bieden steeds meer ziekenhuizen en laboratoria de mogelijkheid om als patiënt de eigen gegevens online in te zien en uit te printen. Het is handig wanneer u deze uitslagen paraat hebt wanneer u mij in verband met een vermoed B12 tekort raadpleegt.

Als tijdens het – eventueel tweede – telefonisch consult, aan de hand van de uitslagen geconcludeerd wordt dat de diagnose B12-tekort het meest voor de hand ligt (meer dan een andere aandoening), dan kan er vanuit mijn praktijk een recept naar uw apotheek gefaxt worden. Hiermee kunt u de ampullen, net als ieder medicijn dat u van uw huisarts krijgt, gewoon bij uw apotheek ophalen en krijgt u dat ook vergoed (uiteraard met verrekening van uw eigen risico). Informeer vooraf altijd bij uw zorgverzekering of ze dit inderdaad vergoed wordt, om vervelende financiële verrassingen te voorkomen. Soms worden alleen de ampullen, maar niet de spuiten en de naalden vergoed.
Ook komt het voor dat de Nederlandse ampullen niet leverbaar zijn en dat apotheken die in Duitsland moeten kopen. Dan ontstaan er nogal eens verwarrende vergoedingssituaties waarbij de ene patiënt wel en de andere niet voor de ampullen moet betalen.

De injecties op afstand door mij laten toedienen is, vanzelfsprekend, wel een probleem. Er zijn verschillende mogelijkheden:

Kosten

B12-behandeling door een andere huisarts dan uw eigen huisarts, wordt niet vergoed vanuit de basisverzekering. Aangezien ik, behalve regulier arts, ook antroposofisch arts ben, kunt u de consultkosten eventueel bij uw ziektekostenverzekeraar als antroposofisch consult declareren. U moet dan wel aanvullend verzekerd zijn en in uw polisvoorwaarden dient dan te staan dat dit soort kosten ook vergoed worden.

Woont u verder weg en wilt u geen telefonisch contact, maar liever op consult komen? Dan kan dat ook. Dan komen er reiskosten voor u bij.

Voor mijn tarieven, zie: vermoeidheidsspreekuur.

De gemiddelde kosten voor een B12 behandeling liggen naar schatting rond de €300,- . Daarin zijn dan de consultkosten en telefoontjes inbegrepen. Dat bedrag geldt als het alleen om een B12-tekort gaat dat opgelost wordt met maximaal om de dag een injectie. Zijn er meerdere oorzaken voor de klachten tegelijk in het spel, dan kan het zijn dat na de aanvankelijke B12-therapie nog een andere aanpak nodig is. In dat geval liggen de kosten uiteraard hoger. Is het B12-tekort simpeler op te lossen – maximaal 2 keer per week prikken – dan zijn de kosten lager omdat er dan minder evaluaties nodig zijn.

In den lande zijn er diverse specialisten of gespecialiseerde instituten, zoals het B12-institute en B12-kliniek, die ook consulten aanbieden. Let u dan wel goed op de wachttijd en de kosten, om niet onaangenaam verrast te worden. Bij beide instellingen staan hun tarieven en aanpak overigens duidelijk op hun site vermeld. Maakt u van deze optie gebruik, houdt u er dan ook rekening mee dat de kosten met uw eigen risico van minimaal €385 verrekend worden. Afhankelijk van uw polis en de eventuele reisafstand kunnen er nog bijkomende kosten zijn. Dit staat erg goed uitgelegd op de site van het B12-institute.

Placebo-werking?

Voorstanders van het NHG-standpunt zullen bij de bovenbeschreven gang van zaken, waarbij de klachten c.q. de verbetering van de klachten van de patiënt leidend zijn, al snel roepen dat het waarschijnlijk om een placebo-effect gaat. In dat geval zullen ze aangeven dat dit geen wetenschappelijke (evidence based) geneeskunde, of zelfs kwakzalverij is.

Dergelijke beweringen zijn zelf echter ook niet evidence-based. Het NHG-standpunt pretendeert dit te zijn, maar is het niet. Een placebo-effect kan verondersteld worden, maar is daarmee nog niet bewezen. Dit kan in een individueel geval alleen bewezen worden met een zogenaamd N=1 dubbelblind gerandomiseerd onderzoek. Bij een dergelijk dubbelblind gerandomiseerd onderzoek, krijgt de patiënt afwisselend B12 of een placebo-injectie. De patiënt en de toediener mogen dan echter beiden niet weten wanneer welke injectie wordt toegediend. Deze procedure kan alleen bij kleurloze vloeistoffen uitgevoerd worden of bij het bestaan van een placebo-ampul met exact dezelfde kleur als de B12-ampul. Die placebo-ampul bestaat op dit moment niet en daarmee is de mogelijkheid om in een individuele situatie de placebo-bewering te bewijzen of te ontkrachten onmogelijk.

Wanneer beweerd wordt dat het om een placebo-effect gaat moet overigens ook verklaard worden waarom eerdere therapieën die de patiënt in kwestie volgde, en waarbij altijd ook een placebo-effect meespeelt, niet hielpen. Iedere therapie heeft naast de therapeutische werking ook een placebo-effect.  Klinkt het logisch dat een eenvoudige therapie als B12-injecties met een geringe tijdsinvestering van de kant van de arts een groter placebo-effect heeft dan soms meerdere psychologische of revalidatiebehandelingen met vele uren aandacht van diverse therapeuten?
Dat klinkt toch uiterst onlogisch!

1. Uw huisarts vragen of zijn assistente de door mijn voorgeschreven injecties mag toedienen. Sommige huisartsen vinden dat geen probleem, maar anderen wel. Maar: vragen staat vrij.
2. Het injecteren betreft een verpleegkundige handeling en het gaat er dus om een verpleegkundige bij u in de buurt te vinden die dit kan toedienen. Sommige mensen hebben in hun familie of vriendenkring een verpleegkundige.
3. Eventueel kan er iets geregeld worden middels een wijkverpleegkundige en zo zijn er nog meer opties.
4. Sommige mensen komen eenmalig langs om het injecteren zelf te leren en de ampullen vervolgens zelf toe te dienen.

Is B12-injectietherapie schadelijk? Nee!

Intensieve B12-injectietherapie en artsenrichtlijnen

De bovenstaande aanpak is duidelijk strijdig met de gangbare inzichten van artsen. Voor huisartsen zijn die inzichten het duidelijkst geformuleerd door het NHG (Nederlands Huisartsen Genootschap) in haar ‘Standpunt’ (2014). De bespreking volgt hieronder.

Commentaar bij het NHG-standpunt 
Hier kunt u het ‘NHG-standpunt Diagnostiek van vitamine-B12-deficiëntie’ downloaden.
Naast de tekst vindt u in het rood nummers die verwijzen naar onderstaande tekstdelen.

Meer weten?

Uitgebreidere informatie kunt u vinden op de site van o.a. het B12-institute te Rotterdam of de B12-kliniek te Amsterdam.