Euthanasie betekent ‘goed sterven’ Goed sterven is tegenwoordig goed mogelijk.
Er is inmiddels veel kennis vergaard om in de laatste levensfase het lijden te verzachten.
Als het allemaal toch ondragelijk blijkt is het mogelijk een slaap in gang te zetten waardoor de stervende geen weet meer heeft van het lijden, het niet meer voelt; Dat noemen we terminale sedatie.
Tenslotte is het mogelijk de dood te versnellen middels actieve handelingen: een injectie. Dit noemen we actieve euthanasie. Dat is in Nederland wettelijk toegestaan bij ondraaglijk uitzichtloos lijden. Maar wat is dat. Hierover staan in de kranten tegenwoordig (2014) frequent artikelen. Wat is dat, dat ondragelijke lijden. Wie bepaalt of iets ondragelijk is. Kan dat wel door een ander dan door mijzelf vastgesteld worden en is dat alleen maar bij lichamelijke ziektes mogelijk of ook bij psychiatrische ziektes?
Het valt mij vaak op dat de patiënten die mij ooit om euthanasie gevraagd hebben dat niet deden omdat ze ondragelijk leed hadden maar omdat ze vonden dat hun waardigheid in het geding was. Ze kenden zichzelf als een sterke persoon en wilden niet afhankelijk zijn van anderen. Deze mensen wilden wel graag klaar staan voor anderen maar wilden niet dat anderen hen verzorgden. Dat is wel een heel ander argument dan wat de wetgever bedoeld heeft.
Ik zelf zie sterven als een overgang naar een andere wereld. Het is alsof je je eigen geesteskind moet baren en dat doet pijn en kost moeite. Bij barende vrouwen is het mogelijk de pijn te verzachten maar alleen voor zover het ongeboren kind daar geen schade van ondervindt. Pijnstillers die het kind ongeboren kind schade zouden kunnen berokkenen zijn uit den boze. Ik heb nog nooit een barende ontmoet voor wie dit niet glashelder was. Na de geboorte is de vreugde des te groter en het leed doorgaans snel vergeten: er is een kind geboren en dat doet alles vergeten.
Wat bij een gewone bevalling zo vanzelfsprekend is , is zo onvanzelfsprekend bij het sterven.
Wie is er blij om het onzichtbare geesteskind? De gestorvene zelf? Wie weet dat? Wie gelooft dat?
Mensen die een Bijna-Dood-Ervaring ( een BDE) hebben gehad, die weten hiervan ! Het is zulk een prachtige ervaring dat mensen die dit hebben meegemaakt maar met moeite hun leven weer op kunnen pakken. Al het alledaagse verbleekt bij deze ervaring. Het is een zgn. transcendente ervaring, een religieuze ervaring waardoor de gehele zelfervaring een radicale verandering ondergaat. In het boekje ‘De tweede helft’ beschrijft de schrijfster Ditta op den Dries de moeite die mensen ervaren om na een BDE hun gewone leven weer op te pakken en in het boekje ‘Terugkeer uit de dood’ beschrijft George Ritchie hoe hij na een BDE als soldaat aan het front komt en zich met opzet roekeloos gedraagt in de hoop gedood te worden. Hij is jaloers als andere soldaten omkomen in plaats van hijzelf!
Er zijn echter ook van mensen met een negatieve BDE, ik las ooit zo’n verhaal van iemand die een zelfmoordpoging had gedaan en tijdens de BDE ervoer wat een enorme fout dit was geweest. Ze deed het nooit meer. De schoonheid van de BDE-ervaring is dus niet vanzelfsprekend.
Omdat we zo weinig weten van het leven na de dood, maar ons wel door deze verhalen gewaarschuwd kunnen weten, meen ik dat de grootst mogelijk terughoudendheid met medische ingrepen, die de dood versnellen, op zijn plaats is. Actieve euthanasie is in mijn ogen het geven van pijn-verlichtende medicijnen aan een barende zonder te weten wat voor effect het medicament op het kind heeft. Het lijkt fijn voor de barende, maar het zou desastreus kunnen zijn voor het kind. Sterker nog, het lijkt op een situatie waarin een zwangere redeneert: ‘Ik heb begrepen dat de laatste 12 weken van de zwangerschap de zwaarste zijn, de buik en het kind worden steeds groter, bekkenpijnen nemen toe, de slaap neemt af, het wordt allemaal erg zwaar en het kind kan op het einde nog maar nauwelijks mijn buik verlaten; eventueel loop ik zelfs het risico om in te scheuren of ingeknipt te worden en zelfs om incontinent te worden. Tegelijkertijd zijn de dokters heel terughoudend met verlichtende medicijnen. Weet je wat: laat mijn kind maar mooi met 26 weken komen. Dat bespaart mij veel ellende.’ Met die redenatie heeft ze natuurlijk helemaal gelijk want het is dezelfde redelijke redenatie die bij actieve euthanasie gevolgd wordt, maar dan toegepast op een zwangerschap. Maar iedereen zal kunnen begrijpen dat in dit geval het ongemak van de zwangere, dat naar mijn mening overigens het lijden van een terminale patiënt veelal gemakkelijk evenaart, zo niet overtreft*, tot forse ellende leidt bij het kind. Het kind zou fors prematuur- onrijp- zijn en allerlei problemen ervaren met ademhaling, voeding, warmte en ontwikkeling en daarom veroordeeld zijn tot een langdurig couveusebestaan met een behoorlijke kans op overlijden en permanente neurologische schade.
Ik stel mijzelf voor dat dit ook bij actieve euthanasie kan gebeuren; zij het dat het dan om een geestelijke onrijpheid gaat. Alsof een vrucht onrijp geplukt wordt. Iedereen kent dit wel bij peren; je hebt rijpe sappige peren, iets te onrijpe peren die tegenvallen maar wel eetbaar zijn en je hebt volstrekt onrijpe peren die niet om te eten zijn.
Ik zelf vermoed dat ik mijn patiënten in de meeste gevallen schade zou berokkenen als ik actieve euthanasie toe pas. Dat ze mogelijk een negatieve, onrijpe, in plaats van een positieve BDE (doodservaring) zouden kunnen krijgen. Het voorbeeld met de prematuur en de iets te onrijpe peer laat tevens zien dat het risico op ‘geestelijke’ schade door euthanasie ook weer niet absoluut is. Ook prematuren kunnen zich prima ontwikkelen en iets te onrijpe peren kunnen gegeten worden. Dat dokters kinderen niet massaal al met 26 weken geboren laten worden komt echter omdat de risico’s veel te groot zijn; maar… het kán wél goed gaan. Ik heb verder dan ook geen moreel oordeel over actieve euthanasie. Ik ben vooral bezorgd over deze gang van zaken en daarom pas ik geen actieve euthanasie toe.
Zie voor verder over het wegingen hierover bij het stukje over Orgaandonaties
Ik realiseer mij echter wel dat ik hiermee anders handel dan de meeste huisartsen. Het zou voor sommige patiënten zoveel gemakkelijker zijn als ik wel actieve euthanasie toepaste. Ik lijk hen een een soort garantie te ontnemen dat als het echt niet meer gaat er altijd nog de uitweg van de actieve euthanasie is. Ik zelf echter meen dat de meest acceptabele uitweg de terminale sedatie is.
Echter, U hoeft niet te geloven wat ik geloof. Indien u toch echt actieve euthanasie wenst, maar u zich daarvoor niet bij een andere huisarts wilt laten inschrijven is de actieve euthanasie, mits er aan de wettelijke voorwaarden voldaan is, toch eventueel mogelijk. Uw concrete vraag kan ik in dat geval voorleggen aan een van de huisartsen waarmee ik samenwerk. In voorkomende gevallen zijn zij bereid, mits zij het op dat moment niet te druk hebben met euthanasievragen bij hun eigen patiënten, om bij patiënten van mijn praktijk de actieve euthanasie toe te passen.
*Bij terminale sedatie kan er heel goede medicatie toegepast worden. In een zwangerschap kan dat niet. Het komt mij dan ook voor dat het zogenaamde ‘ondraaglijke’ lijden van een terminale patiënt op het eerste gezicht veelal minder is dan dat van een zwangere. Het perspectief van een zwangere is echter anders. Ze verwacht haar kind en dat zorgt voor een bereidheid het lijden van zwangerschap en geboorte te ondergaan en dit vaak zelfs vaker te ondergaan. Bij een stervende hangt het van de verwachtingen omtrent het leven na de dood en af of het lijden uitzichtloos en daarmee ondragelijk is of dat dit helemaal niet het geval is.